دین‏هاى ژاپن

اگر بخواهیم کلى بگوییم، شین‏تو که دین بومى مردم و حاصل زندگى و خوى آنان بود، بستگى تنگاتنگى با سنت‏هاى ملى و نهادهاى اجتماعى داشت. شین‏تو در اصل یک دین سازمان‏نیافته بود، که دشوار بشود گفت داراى یک نظام اعتقادى است؛ اما کیش آن در اندیشه‏ها و احساس‏هاى این ملت خوب تجسم یافته است و نفوذ آن در سراسر فراز و فرودهاى تاریخ ملت پایدار مانده است. وحدت ملى و همبستگى اجتماعى همیشه با احترام به خاندان فرمانروا حفظ مى‏شد و باور به خاستگاه آسمانى اورنگ پادشاهى از پرستش بانوخداى خورشید جدایى‏ناپذیر بود. با آن که فکر شأن آسمانى اورنگ پادشاهى در تاریخ توسعه یافته و با کیش وابسته خدایان نیاکانى و پهلوانان ملى همراه بوده، اما همیشه در نهادهاى سیاسى و اجتماعى یک نقش اصلى ایفا کرده است. نقش فکر ماندگارى خانواده و اهمیت زندگى مشترک اجتماعى کمتر از چیزهاى دیگر نبود؛ هنرهاى دلاورى و وفادارى، همچنین رعایت وفادارانه سنت‏هاى خانوادگى، همیشه عوامل اصلى دین بومى بودند. [چند و چون‏] سرنوشت این دین نیاکانى در یک رژیم صنعتى مثل امروز مسئله خطیرى است، بااین‏همه باید به طور کامل به نقشى که هنوز شین‏تو در اندیشه‏ها و حیات این ملت دارد اشاره کرد.

آیین کنفوسیوس، که نظام اخلاقى چینیان شمالى بود، به ژاپن رسید و انگیزه‏اى براى توسعه بیشتر حیات ملى شد. آموزه‏اش مصالح و موادى براى نهادهاى اجتماعى، سازمان سیاسى و نظام‏دهى احکام اخلاقى فراهم آورد. شین‏تو آغازین مفهوم روشنى از وفادارى یا حرمت به والدین نداشت، و این‏ها فضایلى است که نقش بسیار مهمى در حیات اخلاقى این مردم داشت. خود همین نام این فضایل را آیین کنفوسیوس آورد، که به آموزه اخلاق‏مدارى، نظام‏مندى مى‏بخشد و روش‏هاى آموزش آن را به دست مى‏دهد. این‏جا متافیزیک چینى و اعمال دینى هم نقشى داشتند، اما به روش‏هاى غیب‏گویى بدل شدند. اخلاق کنفوسیوسى، که به زمینه‏اى متافیزیکى آراسته بود، و بعدها به ژاپن رسید، شکل اندیشه‏هایى چینى را داشت که تفکر هندو در آن دست برده بود . نفوذ اندیشه کنفوسیوسى در ژاپن، همیشه در حوزه نهادهاى حقوقى و آموزشى، مشخص‏تر از قلمرو احساس دینى بود؛ نهادهاى شهرى و آموزه اخلاقى، یارمندى‏هاى چینیان به ژاپن بود .

علاوه بر این تأثیرات، آیین بودا در خدمت آن بود که حیات دینى ژاپنى‏ها را به اوج برساند و نیروى زیست به آن بدهد و این کار را از راه برانگیختن آرمان‏هاى کلى و پالودن احساس‏هاى دینى و زیبایى‏شناختى آن‏ها کرد. دین بودا را مردم اول براى این پذیرفتند که اشتیاق‏هایشان را براى رسیدن به یک فراسو ارضا کنند، و این دین مصالح فراوانى براى نظر فرارونده یا متعالى فراهم آورد و جان مردم را به بینش‏هایى گسترده‏تر و اسرارى عمیق‏تر از آنچه تاکنون در خیالشان بود هدایت کرد. هنرها و ادبیات قویا برانگیخته شد؛ روش‏هاى تربیت روحى به گونه‏اى دقیق و سنجیده ساخته و پرداخته شد؛ نهادهاى مذهبى سازمان یافت؛ یک نظام کیهان‏شناسى و آخرت‏شناسى آموخته شد، با صحنه‏هایى از حیات آینده که به طور گرافیکى ترسیم شده بود، و نیز آن اعمال رازورانه ⁽⁷⁾ که آیین بودا با خود آورده بود.

آیین بودایى که به ژاپن آورده شد مهایانه ⁽⁸⁾ بود، یعنى گردونه یا طریقت بزرگ، همراه با کیش‏هاى بسیارسویه و نظام‏هاى فلسفى‏اش. این شکل از آیین بودا که اندیشه‏ها و اعمال گوناگون را جذب کرده بود و با آسیاى میانه و چین تماس داشت، تمام آن عناصر بسیارگونه را به ژاپن آورد. اما ژاپنى‏ها همیشه آماده‏اند که زیاده‏روى‏ها و گزافه‏گویى‏هاى آن را خنثى کنند و مراحل گوناگون آیین بودا را با نیازهاى خود سازگار کنند. به این ترتیب آیین بوداى ژاپنى شاخه‏اى کاملا متمایز از آیین بوداست که با همه گونه‏هاى قاره‏اى آن فرق دارد. به نکته دیگرى هم باید اشاره کرد، به این معنى که نه فقط مقدارى از کتاب‏ها و سنت‏هایى که در هند و چین از میان رفته‏اند در ژاپن نگهدارى مى‏شوند، بلکه از طریق آن‏ها مى‏توان رد توسعه مستمرى از شکل‏هاى مختلف آیین بودا را دنبال کرد.

 

منبع: مجله هفت آسمان، شماره 5

--------------------------------------

«~ 7. occult ~»

«~ 8. Mahayana ~»