چگونگى درک تعامل انسان با خدا، مى‏تواند تلقى و تعریف خاصى را از سایر آموزه‏هاى ادیان ارایه دهد . آموزه‏هاى اخلاقى و تشریعى ادیان، در پرتو این تصویر معنا پیدا مى‏کند و اگر این تصویر تفاوت کند، این تلقى از آموزه‏ها نیز تغییر مى‏کند . براى مثال، اگر شریعت، رابطه خدا با انسان و رابطه عبد و مولا درست است و یا رابطه حاکم با محکومین خود، چنین تعریف مى‏شود «مجموعه‏اى از قوانین که توسط حاکم وضع مى‏شوند» ، ⁽⁴⁾ در حالى که اگر تعامل خدا و آدمیان، رابطه پدر و فرزند و یا آموزگار با شاگردانش تصویر شود، آنگاه شریعت چنین تعریف مى‏شود: تعلیمى پدرانه براى سعادت آدمى . ⁽⁵⁾ درنگ در این دو تعریف، ما را به این نکته رهنمون مى‏شود که تفاوت میان تعریف اول و دوم به اندازه تفاوت میان خداى حاکم و خداى پدر است و به هر اندازه خداى حاکم با خداى پدر در تفاوت است، تعریف نخست‏با تعریف دوم در تفاوت است . به همین دلیل، در نگاه اول شریعت از تمامى آمیزه‏هاى عاطفى و احساسى که در تعریف دوم نهفته است، بى‏بهره است و روشن است که آدمى هر کدام از این دو تصویر را داشته باشد، رفتار متفاوتى در مقام دین‏ورزى و التزام به شریعت‏خواهد داشت‏بدین جهت‏برآنیم تا در این نوشته به اختصار، به خدا و رابطه‏اش با انسان در عهد قدیم بپردازیم :

در عهد عتیق، خداوند خدایى است‏یگانه: «ترا خدایان دیگرى غیر از من نباشد» . ⁽⁶⁾ فرمان این خداى یگانه مبنى بر این‏که و هشدارهاى پى‏درپى در این مورد و تاکید بر این‏که او خدایى غیور است، ⁽⁸⁾ به طور ضمنى مى‏رساند که آن خدایان به اندازه خداى حقیقى از واقعیت‏بهره داشته‏اند . بر این اساس باید گفت اگرچه عهد عتیق بر خدایى یگانه تاکید دارد، ولى این یکتایى انتخابى است; یعنى بنى‏اسرائیل ناگزیرند که یهوه را از میان دیگر خدایان انتخاب کنند، ولى به هیچ وجه از نظر مفهومى بر یگانگى و یکتایى خدا رهنمون نمى‏شوند . ⁽⁹⁾

در عهد عتیق براى این خداى یگانه منتخب، اوصافى ذکر شده‏اند; اوصافى چون خالق: «در ابتدا آسمان و زمین را آفرید» ، ⁽¹⁰⁾ مهربان و رئوف «که یهوه خدایى رحیم و رئوف است‏» ⁽¹¹⁾ ، آمرزشگر «آمرزنده خطا و عصیان‏» ⁽¹²⁾ ، جاودانه و بى‏پایان «آنها فانى شوند و لیکن تو باقى هستى‏» ⁽¹³⁾ و دیگر اوصاف که شمارشان کم نیست . اما از آنجا که به دنبال تصویر ارتباط خدا و انسان در عهد قدیم هستیم، این مطلب را با همه ارزشش وامى‏نهیم و به موضوع اصلى‏مان مى‏پردازیم; موضوعى که مى‏کوشد تا به این پرسش پاسخ بگوید که با همه این اوصاف خدا در عهد عتیق، این کتاب مبلغ چگونه تعاملى میان خدا و بنده است و خداى عهد عتیق شایسته چگونه تعاملى از طرف آدمیان است؟

 

منبع : فصلنامه هفت آسمان / مهراب صادق‏نیا

-------------------------------------------

4) نک: Oxford - Advanced/ Law و نیز Judaica/ Law و نیز بستانى، دایرة المعارف بستانى، ج 10، شرع

5. Catechism of the Catholic/128/P/568.

6) خروج: 20: 3                    7) خروج: 20: 5                              8) همان: 20: 5

9) پارکز، خدایان و آدمیان، ترجمه: محمد بقایى، ص 100

10) پیدایش: 1: 1                        11) خروج: 33: 6                    12) همان: 7

13) مزامیر: 102: 26